Đối diện với truyền thông bẩn: Làm thế nào để trở thành người dùng thông minh?

Việc làm, lướt web, giải trí... trở nên thuận tiện hơn kể từ khi có internet. Tuy nhiên, nguồn thông tin đa dạng cũng khiến chúng ta gặp khó khăn trong việc phân biệt đúng và sai. Nhiều người vội tin vào những gì họ đọc được mà chưa tìm hiểu tính xác thực của thông tin. Và truyền thông bẩn đã ra đời, lợi dụng thói quen không tốt của chúng ta. Hãy trở thành người dùng thông minh và phân biệt đúng sai!

I. Social Media: Một thế giới mở và cái giá phải trả cho quyền tự do ngôn luận

Năm 2019, số người sử dụng mạng xã hội tại Việt Nam là 62 triệu người; nhưng tính đến tháng 9/2022, con số đã lên tới 72 triệu. Có thể thấy, tốc độ tăng trưởng internet tại Việt Nam là một số vô cùng ấn tượng. Với số lượng người sử dụng lớn, Internet, đặc biệt là các trang mạng xã hội đã trở thành một kho tàng lưu trữ thông tin vô tận. 

Người dùng có thể truy cập, tải lên, tải xuống và thực hiện nhiều thao tác chỉ bằng vài cú nhấp chuột đơn giản. Tuy nhiên, tính chính xác của thông tin chúng ta truy cập hàng ngày vẫn là dấu hỏi lớn vì nó chưa được kiểm duyệt chặt chẽ. Bên cạnh những kiến thức hữu ích, cũng có những thông tin độc hại. Hãy cẩn trọng trong việc tiếp nhận và sử dụng thông tin từ internet.

Howard Rheingold, một tiên phong của công nghệ mạng (cyber technology) tại Mỹ, đã tạo ra một tương lai rực rỡ cho không gian mạng hơn hai thập kỷ trước. Ông mô tả không gian mạng là một "vùng đất" không bị ràng buộc bởi định kiến, vì cư dân mạng ở đây không thể nhìn thấy nhau dưới bất kỳ hình thức nào, bao gồm ngoại hình, tuổi tác hoặc nguồn gốc của mình.

Thực tế, không gian mạng hiện nay thường đảo ngược điều đó. Chúng ta dễ dàng bị cuốn vào "vòng xoáy" của dư luận bằng những thông tin ác ý, scandal và drama tràn lan trên mạng xã hội. Chúng ta dễ bị lừa bằng những chiêu trò của truyền thông bẩn. Hãy cẩn trọng và đừng để bị dắt mũi bởi dư luận!

Theo báo cáo chỉ số văn minh mạng (Digital Civility Index - DCI) của Microsoft năm 2020, Việt Nam là một trong năm quốc gia có mức độ văn minh trực tuyến thấp nhất. Sự thiếu trách nhiệm trên các nền tảng mạng xã hội đã để lại những hậu quả. Mạng xã hội cho phép chúng ta ẩn mình sau những avatar và thoải mái đưa ra bình luận về mọi khía cạnh của cuộc sống mà không phải chịu nhiều trách nhiệm. Do đó, truyền thông bẩn đang là một mối đe dọa.

II. Vậy truyền thông bẩn là gì?

Truyền thông bẩn đơn giản là việc lan truyền thông tin sai lệch trên mạng, bất kể danh tiếng hay thương hiệu của người hay doanh nghiệp. Nó bóp méo thông tin và là phiên bản "biến tướng" của truyền thông, mục đích là xáo trộn cộng đồng bằng cách tung tin không đúng sự thật. Hãy cẩn thận và học cách phân biệt thông tin chính xác để trở thành người dùng thông minh trên mạng!

Người dùng khó lòng phân biệt rạch ròi giữa hai khái niệm trên bởi lẽ, một “chiến dịch” truyền thông bẩn vẫn có thể tuân theo những công thức truyền thông thông thường. Điển hình là mô hình AIDA (Attention – Sự chú ý, Interest – Thích thú, Desire – Khát vọng, Action – Hành động) – một chiến thuật marketing nhằm thu hút sự chú ý và quan tâm của người dùng, dẫn đến kết quả là hành động và PAS (Problem – Vấn đề, Agitate – Kích động, Solution – Giải pháp) – một công thức hiệu quả trong các chiến dịch quảng cáo.

III. Các phương tiện truyền thông dẫn dắt người dùng xã hội và khiến chúng ta trở thành “những chú cá trong ao”

Nếu ở thế giới ảo, một phần giới trẻ sẵn sàng bỏ qua những nguyên tắc đạo đức, chuẩn mực văn hóa trong cuộc sống thực để kiếm được sự chú ý, lượt xem và chia sẻ trên mạng. Tất cả chỉ để tăng sự ảnh hưởng của họ trên mạng và thu hút thu nhập từ các nền tảng trực tuyến. Thật đáng tiếc khi những hành động này đôi khi phớt lờ đến giá trị của một cá nhân và cộng đồng.

Các nhà làm truyền thông "bẩn" khai thác tâm lý để thu hút sự chú ý. Sau đó, họ sử dụng chiến lược được tính toán kỹ lưỡng. Bằng cách tạo ra scandal, drama gây tranh cãi và thu hút phản ứng của công chúng, họ có thể làm nổi tiếng bất cứ ai hoặc thứ gì. Phương pháp này giúp nhiều người trở nên nổi tiếng một cách dễ dàng, thậm chí không cần tài năng. Tuy nhiên, điều này tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ đối với đạo đức và giá trị của xã hội, góp phần vào sự suy đồi của nền văn hóa hiện đại.

Theo như vậy, người dùng mạng xã hội đang bị lừa vào những chiêu trò giả tạo. Chính những người dùng thiếu hiểu biết đã vô tình rơi vào bẫy của truyền thông bẩn vì họ không quan tâm đến những lời lăng mạ trên không gian mạng sau khi đã thực hiện các hợp đồng quảng cáo nhờ tương tác. Hiển nhiên, người dùng đang bị dẫn dắt mà không hề hay biết. Như một con cá trong ao, họ dễ dàng rơi vào bẫy của những chiêu trò giả tạo.

IV. Truyền thông bẩn ảnh hưởng đến chúng ta như thế nào?

Truyền thông bẩn để lại những hệ quả đáng quan ngại cho tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân người dùng và các bên liên quan. Trên thực tế, truyền thông bẩn luôn trộn lẫn trong truyền thông chính thống và xem đó là bàn đạp để phát triển.

Nếu nhìn từ quan điểm của người tiêu dùng, nếu tin vào chiến dịch truyền thông bẩn, bạn sẽ phải dành nhiều thời gian để chịu đựng những thông tin vô ích. Điều này có thể ảnh hưởng đến tinh thần của người dùng, thậm chí gây hại cho sức khỏe tinh thần ở mức độ cao hơn...

Fake news cũng tác động tiêu cực đến doanh nghiệp. Trong muôn vàn cách tăng nhận thức, nếu doanh nghiệp chọn cách đi theo hướng truyền thông bẩn, về lâu về dài, khi niềm tin của người dùng biến mất, họ sẽ rời bỏ doanh nghiệp.

V. Sự bình tĩnh trước những cơn bão

Nét tính tò mò là thiên hướng tự nhiên của con người. Chúng ta dễ bị quyến rũ bởi những điều mới mẻ. Vì vậy, khi tiếp cận các sự kiện đang thịnh hành trên mạng xã hội, hãy giữ trái tim ấm áp và đầu óc tỉnh táo. Phải cẩn trọng xem xét kỹ lưỡng tất cả các khía cạnh có thể xảy ra trong câu chuyện, giữ thái độ trung lập trong mọi tình huống để tránh bị dẫn dắt bởi truyền thông.

Sự việc bé Hạo Nam rơi từ trên trụ điện xuống bê tông tại Đồng Tháp đã thu hút được sự quan tâm lớn của cộng đồng mạng. Tuy nhiên, nhiều người cho rằng "truyền thông bẩn" đang cố gắng đổ lỗi cho các bên liên quan, như nhà thầu, công nhân và bảo vệ. Về vấn đề này, ý kiến đa dạng. Một số cho rằng nhà thầu chịu trách nhiệm, trong khi những người khác cho rằng cha mẹ của bé cũng cần phải chịu phần trách nhiệm. Bất kể ý kiến nào được đưa ra, chúng ta cần phải tập trung vào việc tìm ra nguyên nhân và đưa ra giải pháp để ngăn chặn những sự cố tương tự xảy ra trong tương lai, bảo đảm an toàn cho mọi người.

Nếu như đó là vấn đề thì phải tìm lời giải quyết. Có nên đổ trách nhiệm hoàn toàn lên người nghèo? Ai đúng, ai sai? Nhưng chúng ta không thể bỏ qua trách nhiệm của nhà nước, các cơ quan chính quyền để giải quyết vấn đề này.

Bất kể bạn là người tiêu dùng hay thương hiệu, thì truyền thông cũng được coi là một phương tiện hữu dụng. Tuy nhiên, chúng ta cần làm chủ truyền thông, chứ đừng để truyền thông điều khiển chúng ta. Đứng trước một thông tin chưa được chứng thực, đừng để truyền thông bẩn lợi dụng bạn. Hãy nhìn sự việc ở góc nhìn đa chiều.

Ánh Minh– Phần mềm Ninja